STO’lar (Security Token Offering-ilk menkul kıymet arzı), tıpkı ICO’lar (initial coin offering- ilk dijital para arzı) gibi, akıllı sözleşmelerle yürütülen fon toplama süreçlerinden biridir. Şirketlerin sermaye artırması ve yatırımcıların daha güvenli ve şeffaf bir şekilde yatırım yapması için alternatif bir finansman aracıdır. STO’lar kapsamında yatırımcılara token ihraç edilerek projelere kripto varlık cinsinden fon toplanır. ICO’lara benzer tarafları olmakla birlikte ICO’lardan en önemli farkları şudur: ICO’larda genelde token’ların arkasında fiziksel bir varlık ya da menkul kıymet bulunmazken, STO’larda hisse senetleri, tahviller veya diğer araçlar gibi menkul kıymetler söz konusudur. Bu nedenle STO süreçleri sermaye piyasası mevzuatına ve denetime tabidir.
Token’lar sahip oldukları ekonomik işlevlere göre, ödeme (payment), hizmet (utility) ve varlık/ menkul kıymet/ yatırım (asset/security/investment) tokenleri olarak üçe ayrılır. Menkul kıymet tokenleri, sahibine bir şirkette pay sahipliği, kar dağıtımına katılma, yönetim, oy hakkı gibi hak ve yetkiler sağlar. Bu tür tokenler, hisse senedi veya borçlanma aracı gibi işlem görür ve varlık değerine sahiptir.
Kâğıt üzerinde veya merkezi elektronik veritabanlarında tutulan geleneksel menkul kıymetlerden farklı olarak, menkul kıymet tokenları blokzincirinde oluşturulur ve kayıt altına alınır. Menkul kıymet tokenlarının ihraç edildiği STO’lar, şirketlerin dijital olarak hisse paylaşımı yapabilmesine ve fon toplayabilmesine imkân sağlar.
STO süreçleri, verimlilik ve otomasyon sağlayan akıllı sözleşmelerle yürütülür. Menkul kıymet jeton/belirteçleri, ERC 20 akıllı sözleşme protokolleriyle oluşturulur. Bu tür akıllı sözleşmelerde, dijital varlığa ait oransal sahiplik yüzdesi görülebilmektedir. Bu nedenle düzenleyici kurum ve kuruluşların mevzuatlarına uygun bir şekilde akıllı sözleşme kodlanması mümkündür. Ayrıca KYC (Know Your Customer-Müşterini Tanı) ve AML (Anti Money Laundering) gibi yükümlülükler de bu akıllı sözleşmeye entegre edilebilir (güvenli, pratik ve hızlı KYC çözümleri için bkz.) Ayrıca akıllı sözleşmelerde bu fon toplama süreci boyunca gerçekleştirilen tüm işlemlerin kaydı şeffaf bir şekilde tutulur. Böylece, ihraççılar, yatırımcılar ve düzenleyici otoriteler süreci rahatça takip edebilir.
Bir arz gerçekleştiğinde, bunun sonucunda ihraç edilen tokenin ICO’larda çoğunlukla olduğu gibi hizmet tokeni mi yoksa menkul kıymet tokeni mi olduğunun belirlenmesinde ise somut olaya göre bir değerlendirme yapmak gerekir. ICO’lardan farklı olarak, bir şirketin yatırımcılarına menkul kıymet jeton/belirteçleri arz edebilmesi için, yasal düzenlemelere uyulması ve özellikle sermaye piyasalarını düzenleyici kuruluşlardan izin alınmış olması gerekmektedir. Bu nedenle, ICO’lara kıyasla daha şeffaf olup özellikle yatırımcılar açısından daha güvenli bulunur.
Özellikle 2018 yılından sonra gündeme gelen ve ICO’ların eksik yönlerini bertaraf etme potansiyeli taşıyan STO’lar güvenli ve şeffaf bir şekilde sermaye artırmanın bir yoludur. Yatırımcılara gerçek değeri olan ve hukuk kurallarına uyum sağlayan varlıklara yatırım yapma imkânı tanır. Geleneksel halka arzlara nazaran STO’lar aracılara duyulan ihtiyacı ortadan kaldırmaları nedeniyle daha az maliyetlidir. STO’lar, yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi, yeni pazarlara açılma ve diğer şirketlerin satın alınması dahil olmak üzere çeşitli amaçlarla fon toplamak için kullanılabilir.
