NFT’ler 2021 yılında rekor satış rakamları ile hayatımıza girdi. Sanatçılar, ünlüler ve koleksiyonerler adeta NFT’lere hücum etti. NFT sanat eserleri denildiğinde akla gelen ilk isimlerden olan Beeple tarafından yapılan “Everydays: The First 5000 Days” isimli dijital kolaj, 69,3 milyon dolara satıldı ve halen ünlü NFT pazaryeri Opensea’da en üst sırayı koruyor. Türkiye’den de çok ses getiren bazı NFT projeleri çıktı. Refik Anadol’un “Makine Halüsinasyonları” adlı eseri Sothebys isimli müzayede evinde 5,1 milyon dolara satıldı. Bugüne kadarki en pahalı NFT projesi olma unvanını ise Pak takma isimli sanatçı elinde tutuyor: “The Merge” isimli dinamik NFT projesi 91,8 milyon dolar değerinde bir koleksiyon.
NFT’ler özellikle sanat eserlerinin ve koleksiyon ürünlerinin yani daha nadir bulunan şeylerin alınması-satılması süreçlerini tamamen değiştirecekleri iddiasıyla çıkmıştı. Bununla birlikte geçtiğimiz iki yılda dünya genelinde NFT’lere gösterilen ilgide bir düşüş söz konusu. Hatta NFT’leri bir balon olarak niteleyenler dahi var.
NFT’leri hatırlayalım:
NFT’ler akıllı sözleşmelerle oluşturulan tokenlardır. NFT’lerin temelinde dijital bir dosya yer alır ve bu dijital dosya dijital bir içeriğe veya gerçek dünyadaki bir varlığa işaret ediyor olabilir. Dijitalleştirilebilen her şeyin bir NFT olarak basılması (mint edilmesi) mümkündür.
Bitcoin, Ether gibi misli (fungible) tokenlardan farklı olarak NFT’ler genellikle ERC-721 veya ERC-1155 akıllı sözleşme standartlarıyla üretilirler. NFT basma süreci sonucunda ortaya çıkan token eşsiz, değiştirilemez ve ikame edilemez nitelik taşır. NFT genellikle bir varlık ya da değere ilişkin dijital bir orijinallik sertifikası olarak nitelendirilmektedir.
Bir kere NFT oluşturulurken çoğunlukla tercih edilen blokzinciri platformu Ethereum’da doğrulama işlemlerinin gerçekleştirilmesi ciddi bir enerji tüketimi gerektiriyor. Bu çerçevede bir NFT’nin mint edilmesi ve el değiştirmesi çevreye etkileri açısından sorgulanmaya muhtaç.
Diğer bir sebep olarak da çok büyük NFT projelerinin etkisinde kalan birçok kişinin, kolay para kazanmak amacıyla her yaratımı NFT’ye dönüştürme çabası gösterilebilir. Bu durum gerçekten iyi olan projelerin diğerlerinden ayırt edilmesini zorlaştırdı. Dijital içerik üreten kişiler, bu içeriklerle ilgilenecek doğru kişileri bulamadı. NFT’lerle ilgili manşetlere taşınan dolandırıcılıklar da NFT’lerin itibarını zedeledi.
NFT’lere tereddütle yaklaşılmasının bir diğer sebebi de şüphesiz regülasyon konusundaki belirsizlik. NFT’lerin oluşturulması ve satışında akla bir sürü hukuki sorun gelmektedir: NFT’lerin hukuki niteliği nedir? Nasıl vergilendirilir? NFT pazaryerleri kripto varlık hizmet sağlayıcı sayılır mı? NFT platformlarının (mesela pazaryerlerinin) müşterini tanı (KYC) gibi yükümlülükleri var mıdır?
Benzer şekilde, FATF (Financial Action Task Force) gibi uluslararası kuruluşlar da NFT’lerle gerçekleştirilen usulsüzlüklerin yaygınlaşması sonrasında NFT’leri mercek altına aldı. Haziran 2023’te yayınlanan “Targeted Update On Implementation of The FATF Standards on Virtual Assets and Virtual Asset Service Providers” başlıklı raporda, NFT’lerin kara para aklama ve terörizm finansmanı için risk oluşturmaya devam ettiği yönünde ifadelere yer verildi.
NFT’ler 2021’in ilk çeyreğindeki kadar olmasa da halen birçok sektörde kullanılıyor. Mesela oyun sektöründe, oyuncuların çeşitli varlıklı alması, satması veya takas etmesinde halen NFT’ler kullanılıyor. Yine müzik sektöründe, sanatçılar bazı özel içerikleri ya da biletleri NFT’ler aracılığıyla hayranlarına sunuyor. NFT’ler elde edilmiş olan bazı kazanımların kalıcı ve değişikliğe kapalı bir şekilde kayıt altına alınması ve belgelenmesi için de kullanılabilir. Nitekim, alınan sertifika, diploma gibi belgelerin NFT olarak kayıt altında tutulması mümkün.
NFT’lerin büyük potansiyele sahip olduğu en önemli sektörlerden biri de emlak sektörüdür. Gayrimenkullerin tokenize edilerek blokzincirinde akıllı sözleşmeler aracılığıyla satışa sunulması hatta kira sözleşmelerinin de gerçekleştirilmesi mümkün. Özellikle f-NFT’ler sayesinde kişiler çok yüksek değere sahip gayrimenkullerin belirli payları üzerinde hak elde edebiliyorlar.
Uluslararası ticaret hukukunda dijitalleşme oldukça güncel bir konu. Çek, bono, poliçe ve konşimento gibi kıymetli evrakların blokzincirinde düzenlenip transfer edilmesi gündemde. Bu çerçevede, bahsi geçen bu kıymetli evraklar bir NFT olarak oluşturulabilir. NFT-Konşimento ile ilgili teknik ve hukuki çalışmalara başlandı bile. Özellikle geçtiğimiz aylarda İngiltere’de elektronik ticaret belgelerinin hukuki bir temele kavuşması, bu belgelerin NFT olarak mint edilmesini ve blokzincirinde el değiştirilmesini hızlandıracaktır.
NFT’ler ilk başta sadece sanat eserleriyle özdeşleşmiş olsa da zaman içinde NFT’lerin pek çok farklı kullanım senaryoları olduğu görüldü. Bu nedenle NFT’lerin, varlıklar üzerindeki hak sahipliğini blokzincirinde benzersiz bir şekilde temsil eden tokenlar olarak halen birçok sektörü dönüştürecek gücünün bulunduğunun göz ardı edilmemesi gerekir. Belki de geçtiğimiz son iki yılda NFT’lere sadece kolay para kazanmak veya hukuka aykırı yollardan gelir elde etmek amacıyla yaklaşanlar bu pazardan elendi. Böylece NFT’ler, onların ne olduğu anlayan, onlara hak ettiği, gerçek değeri atfedip farklı kullanım senaryolarını analiz eden kişilere kaldı: NFT’ler ölmedi, onların oluşturulması ve programlanması aşamasında rol oynayan akıllı sözleşmelerle birlikte her geçen gün daha da yaygınlaşmaya ve kabul edilmeye devam ediyorlar.
