2014 yılından beri hayatımızda olan ve 2021 yılından itibaren tüm dünyada popüler hale gelerek yüksek satış rakamlarına ulaşan NFT’lere biraz yakından bakalım:
Bir gayri misli (değiştirilemez) token, yani kripto varlık olan NFT ile NFT’nin temelinde yer alan içeriğin birbirinden ayrı tutulması gerekir. Bu içerik resim, müzik, video gibi dijital dosyalar olabileceği gibi gerçek dünyadaki fiziksel varlıklar da olabilir. Bir resim, heykel ve hatta evlerin, binaların NFT’ye dönüştürülmesi mümkündür.
NFT türlerine bakıldığında, en popüler olanları sanat ve özellikle video oyunu öğeleridir. Bunun dışında, müzik, alan adları, moda, meme ve gif’ler, sosyal medya içerikleri ve koleksiyon parçaları da NFT pazarında önemli bir yer tutuyor. Twitter’ın CEO’su Jack Dorsey’in atmış olduğu ilk tweet’in 2,9 milyon dolara satılması koleksiyon NFT’lerine örnek gösterilebilir. Dikkat edilirse, her NFT’nin temelinde bir güzel sanat, müzik veya sinema eseri yer almaz.
Peki, blokzincirinin gelecek vadeden uygulamalarından biri olarak görülen NFT’lerin yaşam döngüsü tam olarak nasıl?
Bir dijital dosyanın NFT’ye dönüştürülmesine, böylece NFT oluşturulmasına/yaratılmasına NFT basma (“NFT minting”) adı verilir. NFT’lerin çoğunluğu Ethereum blokzincirinde mint ediliyor olmasının yanı sıra Flow, Cardano veya Solana gibi blokzincirlerinde de NFT mint edilebiliyor. Yeterli teknik altyapıya sahip olan kişiler dijital içeriğin NFT’sini kendileri oluşturabiliyor. Genellikle NFT oluşturmak için kullanıcı dostu NFT platformları tercih edilir. NFT platformları, NFT oluşturulması ve NFT ile işlem yapılması için ihtiyaç duyulan araç ve altyapıyı sağlar.
NFT’ler NFT Pazaryerlerinde işlem görüyor. Kripto varlık hizmet platformlarından (günlük adıyla kripto para borsalarından) farklı olarak NFT pazaryerlerinde genellikle KYC/AML (“müşterini tanı/ kara para aklamayla mücadele”) şartlarının yerine getirilmesi aranmaz. NFT’ler pazaryerlerinde sabit fiyatlı olarak veya açık artırma usulüyle satılabilir.
Bir NFT pazaryerine kaydolmak ve NFT alıp satabilmek bir kripto cüzdana sahip olmak ve kripto cüzdanı platforma bağlamak gerekir. Hangi NFT pazaryerinde işlem yapılacağı seçilirken, ücretler, kullanım kolaylığı, destek ve kaynakların yanı sıra, pazaryerinin itibarının da dikkate alınması önem arz eder. Genellikle pazaryerlerinde fiat para kabul edilmiyor olup Ether veya başka bir kripto para birimiyle ödeme yapılır.
Arkhemist de dijital varlıkların oluşturulduğu, dijital varlıklardan kripto para kazanılabildiği, bu dijital varlıkların kişilere ait dijital kimlikleri ile kayıt altına alınarak güvende tutulduğu, dijital kimliklerinin oluşturulmasında da gerçek kimliklerinin kullanıldığı güvenilir ve kolay kullanılır blokzincir tabanlı bir platformdur. Bu platformda kullanıcılar metin, fotoğraf ve video içeriklerini kolayca NFT’ye dönüştürerek ilgililere sunabilir. Satış için açık artırma ve doğrudan satış teknikleri kullanılabilir. Yeni nesil dijital varlıkların oluşturulmasını, alınıp satılmasını, finansal bir enstrüman olarak kullanılmasını sağlayacak bir portal olan Arkhemist, dijital varlıkların akışını sağlayan bir pazar yeri olarak ifade edilebilir.
Blokzinciri teknolojisi ile oluşturulan cüzdanları bağlayabileceğiniz Arkhemist’e güvenli uzaktan kimlik doğrulama çözümleri ile giriş yapılır. Böylece dijital varlıklar güvence altında tutulur. Bu yönleriyle Arkhemist platformu tüm kullanıcılara NTF’lere kolayca erişim sağlama ve blokzinciri üzerinden yatırım yapma olanağı sunar.
NFT’lerin oluşturulması aşamasında kod ve programlama talimatları veya standartları içeren akıllı sözleşmeler kullanılmaktadır. Bu standartlara örnek olarak ERC-721 veya ERC-1155 standartları gösterilebilir. ERC, Türkçe’ye “Yorumlar İçin Talep” olarak tercüme edilen “Ethereum Request For Comments” ifadesinin kısaltmasıdır. ERC-721 standardına göre, her NFT’nin kendine özgü, benzersiz kimlik numarası (TokenID) ve akıllı sözleşme adresi (“smart contract adress”) bulunmalıdır. İşte NFT dediğimiz şey, tokenID ve akıllı sözleşme adresinin benzersiz birleşiminden oluşan bir kripto varlıktır. Aynı tokenID ve akıllı sözleşme adresine sahip başka bir token söz konusu olamaz.
TokenID ve akıllı sözleşme adresi dışında, akıllı sözleşmede NFT’yi oluşturan kişinin cüzdan adresi, NFT’nin temelindeki eseri meydana getiren kişi, eserin adı, tanımı, resmi gibi üst/metaveriler (metadata) de yer alabilir. NFT platformunda dijital içerik platforma yüklenir ve NFT ile birlikte görülmesi istenen bu bilgiler veya üst veriler NFT’ye eklenebilir.
Bir NFT’ye “sahip olmak”, blokzincirinde NFT'nin sahibi olarak görünmek ve bu tokeni başkalarına devretme hakkına sahip olmak anlamına gelir. Yani NFT alan kişiler, esas itibariyle bir tokeni, yani “veri birimleri”ni almaktadır. Önemli olan nokta şudur: Bir kişinin NFT alması, NFT’nin temelinde yer alan içerik üzerinde de bir hak elde ettiği anlamına gelmez. Bir NFT alan kişi, NFT’nin temelinde yatan video, resim, tweet gibi bir içeriğin kendisi üzerinde bir hak veya yetkiyi değil, bu içeriğe ilişkin metaveri dosyasını elde etmektedir.
En yüksek NFT satışlarından biri olan Beeple NFT’sini düşünelim: Bu NFT’yi alan Singapur’lu kişi, bu NFT’nin temelinde yer alan dijital resim dosyası üzerinde bir telif hakkı kazanmamıştır. Sadece bu dijital resim dosyasını temsil eden NFT’yi cüzdanında bulundurmak ve sergilemek; isterse bu tokeni başkalarına devretmek hakkını elde etmiştir. Ancak şunu da hemen belirtelim: NFT alan kişinin kazandığı hak ve yetkileri düzenleyen akıllı sözleşmede aksi yönde bir belirleme yapılması mümkündür. Böylece NFT alan kişi, NFT’nin temelinde yer alan içeriğe ilişkin olarak da hak ve yetkiler kazanabilir.
NFT alan kişi, aldığı tokenı kendi dijital cüzdanında muhafaza eder. NFT alan kişi, işlem sonucunda o token üzerinde tasarruf edebilir hale gelir ve token sahipliği üzerindeki bu değişiklik, blokzincirinde kalıcı ve güvenilir bir şekilde kayıt altına alınır. Unutulmamalıdır ki, aynı dijital içeriğe ilişkin birden çok NFT oluşturulabilir. Ancak ortaya çıkan her NFT’nin üstverisi benzersizdir.
