Blokzincirinin kripto para yatırımlarının ve al-sat işlemlerinin ötesinde farklı kullanım senaryoları bulunuyor. Bunlardan birine 6 Şubat’ta gerçekleşen deprem sonrasında tanıklık ettik: Kripto varlıklar, felaketlerden etkilenen kişilere yardım amaçlı olarak da kullanılabilir. Benzer bir örnek de geçtiğimiz yıl Ukrayna’ya yapılan yardımlarda karşımıza çıktı: Ukrayna’ya tüm dünyadan 60 milyon doların üzerinde kripto para bağışlandı.
Aslında 2020 yılında tüm dünyayı etkileyen Covid-19 pandemisinden sonra çevrimiçi bağışlarda önemli bir artış meydana geldiğini söyleyebiliriz. Dünyada pek çok sivil toplum kuruluşu (STK) ve hayır kurumu kripto para cinsinden bağış kabul ediyor. Ayrıca UNICEF ve Greenpeace de kripto para cinsinden bağış kabul eden kurumlardan bazıları.
Blokzinciri, yapılan yardımların kısa sürede, düşük maliyetlerle, sınır ötesi ve şeffaf bir şekilde transfer edilmesini sağlıyor. Blokzincirinde yapılan işlemlerin şeffaf olması sayesinde blokzinciri ağındaki herkes, belli bir blokta bir verinin yer aldığını ve bu verinin genel tanımını görebiliyor. Böylece bağış yapıldığında para akışı şeffaf bir şekilde takip edilebiliyor. Aynı zamanda aracılara ihtiyaç duyulmadığı için bağış işlemleri daha hızlı ve daha az masrafla tamamlanıyor.
Bağış söz konusu olduğunda, bağışta bulunan kimi kişiler isimlerinin gizli kalmasını isteyebiliyor. Blokzincirinin kimilerine göre anonim veya psödonim (takma adlı) yapısı sayesinde, bağışta bulunan kişilerin kimlik bilgileri gizli kalıyor. Zira burada kişiler açık ve özel anahtarlarıyla işlem yapıyor. Kendileri kimliklerini açıklamadıkça açık anahtardan üretilen adres ile kişinin gerçek dünyadaki kimliği arasında bağlantı kurmak çok zor.
Kripto bağışının diğer bir avantajı da bağışların bölgesel sınırlardan öteye geçerek uluslararası yapılmasına imkân tanımasıdır. Bunu yine deprem sonrasında tecrübe ettik: Türkiye dışından gelen bağışların hızlı ve az masrafla ulaşması gerekiyordu. Kripto varlık cüzdanlarının oluşturulmasıyla dünyanın herhangi bir yerinde bulunan bağışçı, kur dönüştürme gibi işlemlere veya finansal aracılara ihtiyaç duymaksızın doğrudan doğruya yardım kuruluşlarına kripto para gönderebildi. Bazı ülkelerde saymış olduğumuz bu özelliklere ve faydalara, bağışta bulunan kişilere tanınan vergisel avantajları da eklemek gerekir.
Kripto varlıklarla bağışta bulunmak için öncelikle bağışta bulunmak isteyen kişinin kripto varlıklarının bulunması gerekiyor. Kişi veya kurumlar, merkezi veya merkeziyetsiz borsalarda (DEX- Decentralised Exchange) bulunan kripto varlıklarını sivil toplum kuruluşlarına veya hayır kurumlarına bağışlayabilir. Bunun için bağışta bulunulacak olan kurum veya kuruluşun hangi kripto para biriminden bağış kabul ettiğini de bilmek gerekir.
Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde art arda meydana gelen ve 10 ili etkileyen büyük depremin ardından kamuoyunda kripto para ile bağış toplanması yönünde yoğun bir talep oluştu. Web3 Teknolojileri Derneği’nin de katıldığı imza kampanyası sonrası MASAK’tan onay alınmasıyla Ahbap Derneği kripto para ile bağış kabul etmeye başladı. Bunun için Ahbap derneği bir kripto cüzdan oluşturarak bağış toplamaya başladı. Sırasıyla BEP20, ERC20 ve Avalanche cüzdan adresleri açıklandı. Daha sonra AFAD, Kızılay, İhtiyaç Haritası, gibi diğer yardım kuruluşları da kripto cüzdanları oluşturarak bağış toplamaya başladı. Böylece, bir kripto para borsasında aktif hesabı olan ve kripto para cüzdanına sahip olan kişiler, depremzedelere blokzinciri üzerinden yardım gönderebildi.
Bağış toplanması için açılan kripto para cüzdanlarına yapılan bağışlardan, yüksek değere sahip olan tokenların BtcTurk’e aktarılarak TL’ye çevrilmesi; daha düşük değerdeki veya riskli olan görülen tokenların ise merkeziyetsiz borsalar aracılığıyla farklı varlıklara dönüştürülmesi planlandı. Türk lirasına çevrilerek resmi bağış hesaplarına aktarıldı. Bu sırada şöyle bir gelişme oldu: 15 Şubat 2022’de kripto paralar yükselişe geçti. Mesela Bitcoin %12’nin üzerinde değer kazanırken, Ethereum %10’dan fazla değer kazandı. Böylece toplanan bağış miktarları da yükselişe geçti: Yardım amacıyla bazı kripto cüzdanında toplanan varlıkların değeri 3 milyon TL’nin üzerinde bir artış gösterdi.
Bu dönemde hayırseverlik adı altında faaliyet gösteren dolandırıcılar da var. Emniyet Genel Müdürlüğü sözde deprem için bağış toplama amacıyla oluşturulan ve hukuka aykırı olarak bağış toplayan kripto varlık cüzdanlarını dondurdu. Bu cüzdan sahipleri, sosyal medya platformları aracılığıyla, STK’ların veya resmi yardım kurumlarının sosyal medya hesaplarını taklit ederek kendilerini yardım toplayan STK’lar gibi gösterdiler. Kara para aklama suçunu, terörizm finansmanı ve kitle imha silahları yayılımının finansmanını önlemek amacıyla çalışan bir finansal istihbarat birimin olan Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), dolandırıcılık kastıyla hareket eden bu kişileri takip ve analiz çalışmalarını yürüttüklerini internet sitesinden duyurdu. Bu durum, bağışta bulunulacak olan kurum veya kuruluşla ilgili dikkatli bir araştırma yapılması gerekliliğini gözler önüne seriyor.
